Graag willen we via vraag en antwoord in dit artikel ons standpunt onderbouwen. Want we hopen dat door ingewikkelde materie zo inzichtelijk mogelijk te maken, de verspilling van heel veel gemeenschapsgeld voorkomen kan worden. Juist in een tijd dat dit gemeenschapsgeld schaars is. Zo schaars, dat we regelingen voor kwetsbare bewoners afknijpen en veel van onze mooie voorzieningen aan het wegbezuinigen zijn. Daarbij past de inrichting van een complex Datacenterconcept in het geheel niet, de reden die de gemeente opvoert om eigen glasvezelverbindingen te willen aanleggen. De aanleg van glasvezel is daarmee slechts een relatief klein onderdeel en startpunt van een groter plan. Een plan dat voorziet in een oplossing waarvan wij vinden dat deze compleet overgedimensioneerd is voor het beoogde doel, namelijk intergemeentelijke samenwerking op het gebied van ICT. De samenwerkende gemeenten streven daarbij naar een zo betrouwbaar mogelijke inrichting. Echter de kans is groot is dat de voorgestelde oplossing in al zijn complexiteit dit doel ver voorbijschiet. Hieronder alle aspecten op een rijtje.

Samen met Tiel en Geldermalsen wil Culemborg op het gebied van ICT-voorzieningen samenwerken. Op zich is dat een heel goed uitgangspunt, omdat veel van de (geautomatiseerde) toepassingen qua functionaliteit op elkaar lijken. De voorgenomen  samenwerking zal echter wel de nodige tijd vergen qua realisatie, omdat de leveranciers van applicaties van de drie gemeentes afwijken en pas echt synergie gehaald kan worden als dit verder wordt gestandaardiseerd en gelijkgetrokken.

Vooruitlopend op deze ontwikkeling willen de drie gemeenten de infrastructuur op orde brengen. Als reden voor de aanleg van glasvezel wordt aangegeven dat men in dit kader wil gaan werken met een Twin Data Center-concept. Navraag door de fractie van de ChristenUnie heeft geleerd dat men dit op de meest geavanceerde manier wil inrichten die mogelijk is, namelijk in een zogenaamde ‘active-active’ –opstelling. Dat betekent dat applicaties op twee plaatsen tegelijk actief zijn en alle gegevenswijzigingen ogenblikkelijk op twee plaatsen tegelijk worden doorgevoerd. Het gaat dan vooral om de centrale (kern)applicaties, zoals bijvoorbeeld de Gemeentelijke Basis Administratie, de registratie van uitkeringsgegevens en geografische informatiesystemen.

Het zou de ChristenUnie niets verbazen wanneer de werkelijke kosten voor het realiseren van een Twin Data Center veel duurder zal uitvallen dan nu in de Business Case wordt voorgespiegeld. De investering die de gemeenten gezamenlijk doen door een glasvezelring aan te leggen is behoorlijk fors: 1,05 miljoen Euro, inclusief kapitaallasten. Helaas is dit maar een klein deel van de kosten die gemoeid zijn met de geplande samenwerking. In totaal wordt nu al een investering geraamd van 5,4 miljoen Euro. Dit zouden voor een groot deel vervangingsinvesteringen betreffen (die toch gedaan hadden moeten worden) naast investeringen die nodig zijn om aan nieuwe wettelijke verplichtingen te voldoen. Hier ligt echter een belangrijk zorgpunt voor de ChristenUnie. Want momenteel wordt in geen van de gemeenten gewerkt met een Twin Data Center-concept. Voor het opzetten van de Data Centers wordt bovenop de kosten voor de glasvezelverbinding 2,9 miljoen Euro gereserveerd voor de infrastructuur die hiervoor benodigd is. Dit kunnen echter niet alleen vervangingsinvesteringen zijn, want het beoogde Twin Datacenterconcept bevat veel meer en meer geavanceerde functionaliteit dan nu bij de drie gemeenten aanwezig is. In de raming van de gemeenten gaan de gezamenlijke kosten voor beheerders omlaag, terwijl het benodigde expertiseniveau voor de operatie van een Twin Data Center juist een behoorlijk stuk omhoog gaat. Kortom: de ChristenUnie beoordeelt de geraamde kosten als te positief ingeschat.

De reden die die de gemeente opgeeft is dat het een wettelijke eis is dat geen enkele transactie of mutatie van gegevens verloren mag gaan. Of hiervoor een dergelijk geavanceerd Twin Data Center-concept nodig is en de wet hier daadwerkelijk om vraagt, is daarbij discutabel. Natuurlijk is het zo dat de overheid een betrouwbare partij moet zijn. Het betekent zeker dat gegevensverlies beperkt moet worden en dat de dienstverlening in situaties van incidenten en calamiteiten op een redelijk niveau moet blijven. Als bijvoorbeeld boze bewoners het gemeentehuis in brand steken, of er een uitbraak van een computervirus is, mag dat niet betekenen dat er wekenlang geen paspoorten kunnen worden verstrekt. Maar uiteraard alles in het redelijke. Zo staat er niet naast ieder huis een brandweerkazerne én een ambulancepost.

Het door het door de samenwerkende gemeenten nu nagestreefde ‘zero data loss’ is voor de meeste organisaties op het eerste gezicht misschien wel wenselijk, maar tegelijkertijd niet haalbaar. Dit omdat de kosten om dit hoogste kwaliteitsniveau te halen het vier- tot tienvoudige zijn van ‘next best’, namelijk een snelle uitwijk in enkele uren tot een dag met een gering dataverlies van ongeveer 10-15 minuten. Dat geldt dus ook voor de gemeenten Tiel-Geldermalsen-Culemborg.

Een Twin Data Center in een active-active-opstelling is gebaseerd op zeer geavanceerde technologie. Daarbij zijn extra infrastructuurvoorzieningen nodig, functies die niet nodig zouden zijn bij de toepassing van een eenvoudiger concept. Zo moet de belasting van applicaties die aan beide kanten tegelijkertijd actief zijn, intelligent worden verdeeld. Naast de extra voorzieningen is ook dubbele capaciteit nodig. Wanneer één van de datacenters uitvalt, dient het andere datacenter ineens de totale belasting in z’n eentje te dragen. Een volgende factor die de kosten behoorlijk opdrijft, is het feit dat licenties voor software een stuk duurder worden, wanneer deze in een active-active-opstelling worden gebruikt. Vaak zijn ook extra toevoegingen aan de software nodig, zodanig dat applicaties als tweeling kunnen functioneren en continue van elkaar op de hoogte zijn van de toestand van de verwerking van de gegevens. Soms worden deze toevoegingen standaard door de leveranciers geleverd. In veel gevallen komt er toch maatwerk bij kijken, zelfs als de leverancier hiervoor standaard componenten beschikbaar heeft. Een andere, sterk kostenverhogend effect is het feit dat hoogwaardig, zeer gespecialiseerd personeel nodig is om een active-active Twin Data Center te beheren en de correcte werking om de zoveel tijd te testen. De kans is groot dat ontwerp, realisatie en operationeel beheer ervan zullen leiden tot inhuur van dure externe specialisten.

Op zich is het inrichten van twee datacenters geen slecht idee. Echter, de manier waarop die datacenters gebruikt worden om de continuïteit aan de bedrijfsvoering te garanderen kan veel simpeler en goedkoper. Het belangrijkste ingrediënt is de replicatie van data(wijzigingen) van het ene datacenter naar het andere, in combinatie met het van tijd tot tijd conserveren ervan en/of het maken van een reservekopie die elders wordt bewaard. Moderne databases hebben deze technieken standaard aan boord en ook op het niveau van fysieke opslag is replicatie en conservering van data makkelijk mogelijk te maken. Een tweede belangrijk ingrediënt is het mogelijk maken dat applicaties bij een grote storing of een calamiteit snel kunnen uitwijken van de ene naar de andere locatie. Dit kan tegenwoordig veel sneller en efficiënter dan enkele jaren geleden, omdat tal van virtualisatietechnieken beschikbaar zijn gekomen en volwassen zijn geworden. Hierdoor hoeven geen fysieke platformen te worden verhuisd, alleen virtuele. Om snel te kunnen uitwijken is het een voorwaarde dat de data al op locatie is. Aan deze voorwaarde is voldaan met het eerste ingrediënt, de replicatie van data.

Voor de replicatie van data en uitwijk van applicaties is niet bijzonder veel bandbreedte nodig. Praktijkvoorbeelden uit andere gemeenten (zoals het samenwerkingsverband van Bergen op Zoom, Etten-Leur, Roosendaal, Moerdijk en Tholen) laten zien dat een enkel, gehuurd glasvezeladerpaar al ruim voldoende is. Uiteraard tegen een fractie van de kosten die gemaakt worden bij het aanleggen van een eigen glasvezeltracé met vierentwintig tot achtenveertig aderparen, zoals de gemeente Culemborg nu samen met de gemeenten Tiel en Geldermalsen van plan is.

Naast het grote risico dat de kosten veel hoger zullen uitvallen dan nu geraamd, vindt de ChristenUnie dat er ook een grote kans is dat juist de complexiteit van het voorgestelde concept van een active-active Twin Datacenter zal zorgen voor een verminderde beschikbaarheid. In de praktijk van veel bedrijven die een dergelijk concept hebben gerealiseerd, is het stabiel krijgen van een dergelijke configuratie heel moeilijk gebleken. Ook komt het regelmatig voor dat weliswaar de infrastructuur op een dergelijke configuratie worden ingericht, maar dat in de praktijk de applicaties hiervoor niet geschikt of niet geschikt te maken zijn. In dat geval biedt de infrastructuur meer capaciteit en mogelijkheden dan daadwerkelijk worden gebruikt en dat is kapitaalvernietiging.

Juist in een tijd dat regelingen voor kwetsbare medebewoners worden afgeknepen en veel voorzieningen in de stad worden wegbezuinigd, vinden wij het ongewenst dat er (te) veel geld wordt geïnvesteerd in een technische oplossing die voor het beoogde doel overgedimensioneerd is en die bovendien in zijn complexiteit zijn doel voorbijschiet. De ChristenUnie gelooft in samenwerking tussen gemeenten en juist daarom is het zo belangrijk dat die samenwerking op een goede manier gestalte krijgt. Zodat er daadwerkelijk kosten worden bespaard door efficiënter werken. Het zou dus des te meer zonde zijn wanneer een potentieel krachtige samenwerking zou stranden door ongelukkige technologische keuzes.

Bij het opstellen van het artikel hebben we geprobeerd de balans te zoeken tussen een goede inhoudelijke onderbouwing van ons standpunt enerzijds en een zo eenvoudig mogelijke verwoording anderzijds. Zodat ook mensen die in dit onderwerp geïnteresseerd zijn, maar die niet uit het werkveld komen de achtergronden tot zich kunnen nemen, al dan niet met de nodige inspanning. Dat is mogelijk niet in alle gevallen gelukt, maar we hopen dat we er wel in zijn geslaagd u een voldoende helder beeld mee te geven.